آرتروفیبروز زانو

آرتروفیبروز زانو (Knee Arthrofibrosis)

آرتروفیبروز زانو که به عنوان سندرم خشکی مفصل زانو (Stiff knee syndrome) نیز شناخته می شود، از نظر فنی به معنای کاهش حرکت زانو به دلیل ایجاد بافت اسکار (جای زخم) است، و گاهی بعد از جراحت ها، جراحی های مفصل زانو، یا در اثر آرتروز ایجاد می شود.

در این شرایط، با گذشت زمان، بافت اسکار در داخل زانو و در اطراف مفصل تجمع می کند و باعث جمع شدگی و خشکی آن می شود.

آرتروفیبروز با محدود کردن دامنه حرکت و ایجاد درد شدید می تواند ناتوان کننده باشد.

آرتروفیبروز زانو یک مشکل بسیار متداول است و در هر شدتی، از وجود مقادیر ناچیز بافت اسکار تا میزان قابل توجه آن، توسط دکتر ارتوپدی در شیراز قابل درمان است.

آرتروفیبروز زانو

آرتروفیبروز زانو با محدود کردن دامنه حرکات، امکان انجام فعالیت های روزمره را از بیمار سلب می کند

علل ایجاد آرتروفیبروز زانو

آرتروفیبروز زانو می تواند به دلایل متعددی ایجاد شود که شایع ترین آنها جراحت ها، آسیب دیدگی ها، و عمل جراحی زانوست.

آرتروفیبروز مخصوصا یک عارضه شایع بعد از عمل های جراحی بازسازی ACL (رباط صلیبی قدامی زانو) و آرتروپلاستی کامل زانو (TKA) است .

این عارضه غالبا زمانی ایجاد می شود که توانبخشی بعد از عمل به طور درست انجام نمی شود و در واقع، پاسخ طبیعی بدن به آسیب هایی نظیر جراحت و جراحی است.

در این مواقع، بدن در محل آسیب، بافت اسکار یا جای زخم اضافی (Scar tissue) ایجاد می کند، و آن شرایطی است که بدن پیام لازم برای متوقف کردن روند بهبودی را، حتی پس از ترمیم آسیب، دریافت نمی کند و در نتیجه، به تولید بافت اسکار ادامه می دهد.


مطالب مفید: ناپایداری مفصل تیبیوفیبولار پروگزیمال


بافت اسکار یک بافت متراکم و فیبری است و هنگامی که به مقدار زیاد تشکیل می شود، می تواند اجزای مفصل را به هم وصل کرده، از حرکت زانو در دامنه طبیعی جلوگیری کند.

این روند همچنین می تواند باعث کوتاه و سخت شدن ماهیچه ها و بافت های همبند در محل شود که به آن کنتراکتور (contractures) گفته می شود.

تمایل به ابتلا به آرتروفیبروز زانو در بدن بعضی از افراد بیشتر است، به ویژه اگر در محل عفونت یا مشکل دیگری نیز وجود داشته باشد که باعث پیچیده شدن روند بهبودی شود.

علائم آرتروفیبروز زانو

علائم اولیه آرتروفیبروز زانو شامل موارد زیر است:

  • درد، که می تواند شدید و ثابت باشد
  • خشکی و سفتی مفصل زانو
  • کاهش دامنه حرکتی زانو

در صورتی که آرتروفیبروز پیشروی کرده باشد، ممکن است علائم زیر نیز ایجاد شود:

  • عدم توانایی در صاف کردن زانو که باعث لنگیدن می شود
  • عدم توانایی در خم کردن زانو: برای انجام بیشتر فعالیت های روزمره به حدود 110 تا 115 درجه خمش زانو احتیاج است. در صورت ناتوانی در انجام این خمش، نشستن در اتومبیل یا اتوبوس، بلند شدن از روی صندلی، و انجام حرکت کامل بر روی دوچرخه ثابت با محدودیت روبرو می شود.
  • تورم، قرمزی و گرما در مفصل
  • کریپتوس یا ایجاد صدای گریتینگ (grating sound) در هنگام حرکت دادن مفصل زانو

علائم آرتروفیبروز زانو می توانند به قدری پیشرفت کنند که حتی از آسیب اولیه یا مشکلی که باعث جراحی شده، ناتوان کننده تر شوند و در امور عادی زندگی نظیر راه رفتن، رانندگی کردن، و نشستن و برخاستن اختلال ایجاد کنند.

تشخیص آرتروفیبروز زانو

هنگامی که فردی با علائم آرتروفیبروز زانو به مراکز درمانی مراجعه می کند، پزشک او را مورد معاینه دقیق فیزیکی قرار می دهد و در مورد تاریخچه آسیب یا جراحی، صدمات همراه آن، و درمان های انجام شده از وی سؤال می کند.

در کل، بر اساس معیارهای تشخیصی فعلی، اگر درمان های محافظه کارانه موجود، نتوانسته باشد محدودیت دامنه حرکت در مفصل را از بین ببرد، به احتمال زیاد بیمار درگیر آرتروفیبروز است با دکتر بهداد اسکندری.

پزشک همچنین حرکات زانو را بررسی می کند. حرکاتی که برای ارزیابی آرتروفیبروز زانو بیشترین اهمیت را دارند، توانایی صاف کردن زانو و توانایی خم کردن کامل آن است.

معاینه بالینی آرتروفیبروز زانو

توانایی زانو در خم و راست شدن و میزان آن، در معاینه بالینی آرتروفیبروز زانو مورد بررسی قرار می گیرد

درمان غیر جراحی آرتروفیبروز زانو

اولین درمان آرتروفیبروز زانو استراحت، استفاده از کیسه یخ و مصرف داروهای ضد التهابی برای کاهش درد و تورم است.

بعلاوه، ممکن است پزشک توصیه کند که بیمار تمرینات حرکتی با دامنه محدود را به منظور افزایش انعطاف پذیری انجام دهد، از بریس استفاده کند و برای حرکت دادن بهینه مفصل و انجام حرکات کششی مورد نظر به فیزیوتراپی مراجعه کند.

نتایج یک مقاله مروری نشان داده است که که نیمی از بیمارانی که دچار آرتروفیبروز بعد از بازسازی ACL هستند، با روش های غیر جراحی به موقع و زودهنگام، به طور موفقیت آمیزی درمان می شوند.

در صورتی که این درمان ها قادر به حل مشکل نباشند، روش های متداول دیگر، عبارتند از: درمان دستی غیر جراحی و عمل جراحی.

درمان دستی (Non-surgical manipulation) آرتروفیبروز زانو

در روش تهاجمی درمان دستی یا مانیپولاسیون، که با بیهوشی عمومی انجام می گیرد، جراح ارتوپد سعی می کند به منظور از بین بردن چسبندگی ناشی از بافت اسکار، زانو را با وارد کردن فشار خم و راست کند.

این کار به سختی انجام می شود و نهایتا باعث رهایی زانو می شود.

جراحی آرتروفیبروز زانو

درمان جراحی آرتروفیبروز زانو بستگی به آسیب شناسی آن دارد. در روش جراحی، جراح به داخل زانو وارد می شود و بافت اسکار را خارج می کند.

هدف از انجام این عمل، کاهش درد و بازگرداندن حرکت زانو به حالت عادی یا نزدیک به آن، از طریق برداشتن بافت اسکار است.

جراحی به دو صورت “آرتروسکوپی” و “باز” امکان پذیر است، ولی معمولا به روش آرتروسکوپی انجام می شود.

زمان صحیح جراحی

اولین نکته ای که باید به آن توجه داشت، اطمینان از صحیح بودن زمان جراحی است.

زمان جراحی باید به گونه ای باشد که زانو دوباره ملتهب نشود. اگر جراحی زود هنگام انجام شود، ممکن است باعث ایجاد صدمه در رباط آسیب دیده، یا اختلال در بهبود شکستگی یا ترمیم و بازسازی شود.

به این دلیل است که غالبا، برای جراحی درمان آرتروفیبروز زانو، حداقل 3 تا 4 ماه بعد از درمان آسیب یا جراحی اولیه صبر می کنند.

جراحی آرتروسکوپی آرتروفیبروز زانو

در جراحی آرتروسکوپی آرتروفیبروز زانو، بافت اسکار موجود در مفصل برداشته می شود.

این روش مخصوصا در مواردی که بافت اسکار نسبتاً نازک است، رسیده شده و ملتهب و قرمز به نظر نمی رسد، می تواند بسیار مؤثر باشد. اگر بافت اسکار به شکل صفحات بسیار ضخیم باشد، عمل جراحی آرتروسکوپی، خود  ممکن است توسط بدن به عنوان آسیب دیگری تلقی شود و بافت اسکار مجددا تشکیل شود.

در جراحی آرتروسکوپی، ابتدا برش های کوچکی (در حد یک سانتیمتر) در اطراف زانو ایجاد می شود.

سپس یک دوربین کوچک برای بازرسی داخل مفصل زانو برای پیدا کردن بافت اسکار، و همچنین تعیین  محل و شدت آن وارد می شود.

در بعضی موارد بافت اسکار کوچک است و با برداشتن آن مشکل حل می شود.

ولی گاهی نیاز است که زوائد استخوانی ایجاد شده (اسپور استخوان) یا پیوند ها (گرافت های) ضعیف نیز برداشته شوند.

اگر پیوند برداشته شود، برای تعویض آن و بازگرداندن عملکرد کامل زانو، بعداً دوباره نیاز به یک عمل جراحی دیگر خواهد بود.

عوارض جراحی آرتروفیبروز زانو

عوارض این جراحی میتواند شامل شکستگی های حین عمل استخوان های ضعیف، و پارگی رباط ها باشد.

جراحی باز آرتروفیبروز زانو

در مواردی که آرتروفیبروز بسیار شدید، و اسکار ایجاد شده گسترده و ضخیم باشد، ممکن است بیمار نیاز به جراحی باز داشته باشد.

در صورتی که مایلید در این مورد اطلاعات بیشتری کسب کنید، از بهترین جراح زانو در شیراز کمک بگیرید.

 

عود مجدد آرتروفیبروز زانو بعد از عمل

احتمالا بعضی از بیماران ممکن است به طور ژنتیکی مستعد ابتلا به آرتروفیبروز باشند، ولی در حال حاضر روشی برای تشخیص این موضوع وجود ندارد.

بنابراین، حتی در بهترین شرایط، ممکن است برخی از بیماران بعد از عمل دوباره دچار خشکی مفصل زانو شوند.

اما در صورتی که از یک برنامه قوی و منسجم توانبخشی استفاده شود، احتمال عود آرتروفیبروز كمتر از 10 درصد است.

توانبخشی بعد از عمل شامل استفاده از بریس، اسپلینت های داینامیک، دستگاه سی پی ام (CPM) و/ یا یک رژیم درمانی فیزیوتراپی با نظارت بسیار دقیق است.

بهبودی بعد از عمل جراحی آرتروفیبروز زانو

بهبودی عملکرد زانو پس از درمان آرتروسکوپی آرتروفیبروز به عوامل زیادی بستگی دارد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • میزان اسکار ایجاد شده در زانوی بیمار
  • مدت زمانی که از وارد آمدن آسیب قبلی (جراحت یا جراحی) به زانو گذشته است
  • وجود صدمات قابل توجه دیگر همراه با آرتروفیبروز که می تواند شکستگی یا موارد دیگر باشد

توانبخشی بعد از عمل آرتروفیبروز زانو

مراقبت های بعد از عمل شامل استفاده از داروها، بریس ها، دستگاه های حرکتی مداوم و فیزیوتراپی تهاجمی برای بازیابی و حفظ هرچه بیشتر دامنه حرکات پس از عمل است.

توصیه می شود که بیماران از همان روز اول بعد از عمل، با دو جلسه 2 ساعته روزانه به مدت 1-2 هفته، و بعد از آن هر روز، فیزیوتراپی را انجام دهند تا در طی چند هفته آینده زانو به وضعیت مناسبی برگردد.

در اغلب موارد لازم است که در 6 هفته اول پس از عمل، توجه انحصاری بر بازیابی و حفظ دامنه حرکات زانو متمرکز شود. تجربه نشان داده است که این امر در بهبود عملکرد و حرکت بیمار بسیار موفق بوده است.

البته، زمان بهبودی هر بیمار بر اساس شدت آرتروفیبروز زانو و روش جراحی انجام شده، متفاوت است.

مسلما در این شرایط ، اطمینان از مشارکت بیمار در یک برنامه توانبخشی منظم، که شامل انجام حرکات همه بخش های اصلی مفصل است، ضروری خواهد بود.

پیشگیری از آرتروفیبروز زانو

تحت هر شرایطی، پیشگیری از آرتروفیبروز زانو بر درمان آن ارجحیت دارد.

بهترین راه هم تلاش برای به حداقل رساندن خشکی مفصل زانو در هنگام جراحی است. راه دوم، شروع حرکت زانو بلافاصله بعد از عمل است.

بیمارانی که مدتی بعد از عمل بی تحرک می مانند، خطر خشک شدن زانو در آنها بیشتر است.

بنابراین تلاش برای تحرک زانو در هر دو پا و خم کردن و باز وبسته کردن منظم آن در اولین روز بعد از عمل، میتواند خطر آرتروفیبروز را به حداقل برساند.

در گذشته که پزشکان محدودیت بیشتری برای تحرک بیمار قائل می شدند، بروز آرتروفیبروز بعد از جراحی ACL بسیار شایع تر بود.

ولی در حال حاضر، اکثر جراحان به بیماران خود دستور می دهند مفصل زانو را طی چند ساعت اول بعد از عمل حرکت دهند.

البته، برای شروع حرکات باید بسیار حساب شده عمل شود، چون ورزش، خود می تواند باعث التهاب شود و در نتیجه مسئله را بدتر كند.

از این رو توصیه می شود که انجام فیزیوتراپی “تهاجمی” بعد از عمل، با احتیاط صورت بگیرد.

در مرحله بعد، احتمالاً انجام  MRI و عکسبرداری با اشعه ایکس توصیه میشود.

این کار به منظور تأیید تشخیص و تعیین سطح خشکی مفصل زانو، و نیز بررسی مواردی مانند در رفتگی نیمه یا سایر ناهنجاری های موجود در مفصل، شواهد آرتروز و باریک شدن فضای مفصلی، و وجود زوائد استخوانی (Bone spurs) صورت می گیرد.

در صورتی که مایلید علائم آرتروفیبروز را در زانوی خود بررسی کنید، می توانید از دکتر بهداد اسکندری ثانی (معروف ترین دکتر ارتوپدی در شیراز کمک بگیرید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *